In het buitengebied bij Bennekom is een voedselbos in de maak. Malika Cieremans is daar met een groep vrijwilligers bezig om een bestaand stuk bos langzaam om te vormen naar een divers, gezond en eetbaar bos.
Van dennenplantage naar toekomstbos
Malika heeft met haar familie een eigen stuk bos van 3,4 hectare. Het bestaat vooral uit naaldbomen, bedoeld voor de houtproductie. Malika: ‘Dit is aangeplant als een soort dennenakker, heel eentonig. De bodem is nu heel zuur en het is heel soortenarm. Ik wil het bos graag meer gemengd maken, zodat er veel meer leven komt, onder de grond en boven de grond. Dat betekent allerlei loofbomen en struiken toevoegen, zodat je een bos krijgt met diverse hoogtes, leeftijden en groeivormen. Ik plant noten en fruit, die van nature vaak in bossen en bosranden thuishoren. En tegelijk een heleboel wilde, inheemse soorten die goed zijn voor de bodem, insecten, vogels en meer natuurleven.’
Bomen planten én oogsten
Verspreid over het bos waren meer dan tienduizend jonge berken, dennen en lariksen opgekomen. Enkele duizenden van die zaailingen hebben we geoogst voor meerbomen.nu. Al die boompjes kunnen nu op nieuwe plantlocaties doorgroeien. En in dit bos hebben we ruimte gekregen voor meer verschillende soorten. Ook deze winter plantten we weer een paar duizend bomen en struiken, bijvoorbeeld kastanjes, lindes, hazelaar, boswilg, vlier, kornoelje, wilde kers, appel, peer, bessenstruiken en nog veel meer.’
Voedselbossen
Een eigen stuk grond was al lang een grote droom van Malika. ‘Ik ben al 25 jaar bezig met voedselbossen. In Nederland waren voedselbossen toen nog helemaal niet bekend. Daarom heb een opleiding bosbouw gedaan, en dat gecombineerd met ecologische landbouw. Op zoek naar goede voorbeelden van gezonde, volwassen bossen en wat je er allemaal duurzaam uit kunt oogsten aan voedsel en ander grondstoffen, heb ik een paar jaar in de oerbossen van Rusland gewoond. Die kennis nam ik mee toen ik later naar Portugal ging om juist mee te werken aan het herstel van gedegradeerde landbouwgrond. Terug in Nederland ben ik op zoek gegaan naar een eigen stuk grond om mijn ideeën in de praktijk te kunnen brengen. Het is moeilijk om aan grond te komen. Dat ik hier kon landen, is mede te danken aan de vorige eigenaar. Die gunde het me, omdat ze het een heel mooi idee vonden dat iemand zich zou bekommeren om het bos, om het beter te maken. Nu ben ik heel benieuwd hoe het allemaal op de lange termijn gaat uitpakken.’
Natuur versterken
Het wordt een voedselbos, maar de natuur versterken is voor Malika belangrijker dan voedsel produceren. ‘Het is nodig dat de natuur weer gezond en vitaal wordt. Dat is de basis van ons bestaan: een gezonde leefomgeving houdt ons klimaat in evenwicht en levert ons eten, water, zuurstof, energie… alles wat we nodig hebben.’ Haar tweede doel is kennis: ‘Ik deel graag over wat ik weet en ervaar, hoop andere mensen te inspireren met inzichten hoe een bos werkt en hoe je daarmee kunt samenwerken. Daarom geef ik rondleidingen en cursussen over voedselbossen. En het bos is ook een plek om te leren en experimenteren, want er is nog zoveel in de praktijk te toetsen.’ Het produceren van voedsel staat voor Malika op de derde plaats: ‘Het natuurlijke karakter is het belangrijkst, maar t.z.t. gaan we zeker wel oogsten. In de loop van de tijd wordt de oogst alleen maar groter.’
World Food Center
Malika geeft voedselboscursussen, en maakt ook ontwerpen voor voedselbossen van anderen. ‘Nu werk ik bijvoorbeeld mee aan een ontwerp voor het terrein van het World Food Center. Er komen drie lanen, een laan met inheemse soorten, een laan met notenbomen en in het midden komt een strook voedselbos. In de komende jaren wordt alles in fases aangeplant. Daarna kan iedereen komen kijken hoe het is geworden en de vruchten plukken.’
Vrijwilligers
Malika: ‘Het eerste jaar heb ik veel tijd alleen in het bos doorgebracht, om het bos te leren kennen. Inmiddels werk ik iedere week met een vast groepje vrijwilligers. Dat zijn allerlei verschillende mensen die zelf de weg vinden naar het voedselbos, van jong tot oud. Er zijn bijvoorbeeld mensen die een cursus bij mij gevolgd hebben, mensen die stage willen lopen of mensen die het gewoon heerlijk vinden om in het bos bezig te zijn. Met de seizoenen maak je mee wat er is, wat er kan en hoe het verandert en ontwikkelt. Ik heb niet onbeperkt plaats voor vrijwilligers, maar mensen die het leuk vinden om te helpen in het bos kunnen altijd contact opnemen om eens kennis te maken.’
Arjen werkt sinds kort ook mee in het bos: ‘Ik vind het heel belangrijk om iets concreets te doen. Ik leef al heel duurzaam en op een gegeven moment kan je niet meer doen. Door te helpen om het bos te verbeteren werk je heel concreet aan iets mee. Je hebt de aarde te leen van de kinderen, ik wil er graag goed voor zorgen.’
Tips
Een bos kopen is niet voor iedereen weggelegd, maar iedereen kan wel iets doen in de eigen omgeving om biodiversiteit te stimuleren en voedsel te laten groeien. Malika heeft wel wat tips: ‘Als je een tuin hebt, probeer dan een stukje wat rommelig te laten, zodat daar onder takken en bladeren schuilplaatsen ontstaan voor bijvoorbeeld insecten en egels. Als je ruimte hebt, kun je wat fruitstruiken of fruitbomen planten. Koop dan wel bij een kweker die geen gif gebruikt. En wist je dat veel meer sierplanten eetbaar zijn dan je zou denken, zoals hostascheuten, hemelsleutelblad of fuchsiabessen? Heb je stukjes groen in je omgeving? Vraag eens aan de gemeente of je het kan omvormen naar een voedselbos of eetbaar buurtgroen. Ook voor het omvormen van schoolpleinen naar eetbare schoolpleinen is ondersteuning en zijn er subsidies.’
Wil je meer weten over het voedselbos in Bennekom? Malika organiseert regelmatig plantdagen en cursussen, kijk op www.circleecology.nl voor meer informatie.